Natuur in Europa
Biodiversiteit verwijst naar de rijke verscheidenheid van het leven op onze planeet: planten, dieren, zwammen en micro-organismen, de gemeenschappen die ze vormen, de habitats waarin ze leven, de interactie van al die natuurlijke processen … Menselijke activiteiten vormen een van de voornaamste bedreigingen voor deze biodiversiteit.
Om de alarmerende achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen, werden zowel op internationaal, Europees als nationaal niveau een aantal belangrijke verdragen en richtlijnen opgesteld, waaronder de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn.
Als toepassing van het biodiversiteitsverdrag in Europa werden de Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijngebieden samengevoegd tot het Natura 2000-netwerk. Dat netwerk beschermt waardevolle natuur van Europees belang. Die natuur levert voordelen op voor de mens, zoals zuiver water, frisse lucht, een buffer tegen klimaatverandering en ruimte voor recreatie, sport en ontspanning.
Natuur in Vlaanderen
In Vlaanderen zijn niet minder dan 62 Natura 2000-gebieden of ‘Speciale Beschermingszones’ aangeduid. In die gebieden is Vlaanderen verantwoordelijk voor de duurzame instandhouding en bescherming van 44 verschillende Europese habitattypes en 107 Europese soorten, waaronder 4 plantensoorten, 65 vogelsoorten en 38 andere diersoorten.
Voor al die habitats en soorten heeft Vlaanderen gewestelijke natuurdoelen (de 'G-IHD') omschreven. Die zijn vertaald naar specifieke natuurdoelen (de specifieke instandhoudingsdoelstellingen of S-IHD) voor elke Speciale Beschermingszone.
Het Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, kortweg het Natuurdecreet, is de centrale juridische basis van het natuurbeleid in Vlaanderen en brengt ook de Europese regelgeving in de praktijk. De wetgeving geldig binnen de Speciale Beschermingszones valt onder het luik 'gebiedsgericht beleid', net als de bescherming van VEN-gebieden (Vlaams Ecologisch Netwerk) en natuurreservaten. Daarnaast voert Vlaanderen een 'soortgericht beleid', dat voorziet in de bescherming van bepaalde soorten waar ze voorkomen, ongeacht of dat binnen of buiten een beschermde perimeter is. Tot slot is er het horizontale natuurbeleid, dat algemeen en overal van toepassing is, zoals de zorgplicht en de natuurtoets.
Natuur in de haven van Antwerpen
Als tweede haven van Europa is de haven van Antwerpen een belangrijke economische draaischijf. Niettemin ligt ze te midden van Europees beschermde natuurgebieden. Het havengebied op Linkerscheldeoever overlapt grotendeels met het in 1988 aangeduide vogelrichtlijngebied ‘Schorren en polders van de Beneden-schelde’. Daarnaast genieten de Schelde en haar buitendijkse slikken en schorren Europese bescherming als habitatrichtlijngebied ‘Zeeschelde’ of ‘Schelde- en Durme-estuarium van de Nederlandse grens tot Gent’.
Bij de uitbouw van de haven op Linkerscheldeoever gingen belangrijke natuurwaarden verloren, zonder dat werd nagegaan of er een negatieve impact kon zijn op de habitats en (leefgebieden) van soorten (dat heet ‘een passende beoordeling’) en zonder dat de effecten werden opgevangen.